Europosłowie Pan dr Mohammed Chahim oraz Pan Marek Balt omówili w Katowicach w dniu 13 lipca 2022 r. z przedstawicielami polskich związków zawodowych zmiany legislacyjne w Unii Europejskiej znane pod nazwą FIT for 55. Wiele uwagi poświęcono zmianom w systemie ETS, CBAM i normom emisji CO2  oraz sytuacji na rynku energii w Polsce i UE. Spotkanie otworzył Pan Jakub Chełstowski Marszałek Województwa Śląskiego, a głos zabierali przedstawiciele central związkowych w imieniu PZZ „KADRA” (FZZ), NSZZ „Solidarność”, WZZ Sierpień 80 i OPZZ. W spotkaniu uczestniczyli m.in. Dariusz Trzcionka – Przewodniczący PZZ „KADRA”  i ekspert Grzegorz Trefon.

Pan Mohamed Chahim – Wiceprzewodniczący Socjalistów i Demokratów (S&D) w Parlamencie Europejskim podkreślił, że to jego pierwsza wizyta na Śląsku, ale wszędzie gdzie się udaje, zawsze podejmuje się rozmowy z ludźmi i ze związkami zawodowymi. Niezmiernie ważny jest dla niego dialog ze związkami zawodowymi, to bardzo ważne dla grupy parlamentarnej S&D. Jego osobista historia wskazuje, że aby zmiany były korzystne dla ludzi, potrzeba myślenia o realistycznej transformacji angażującej pracowników i dlatego potrzebna jest nam w Sprawiedliwa Transformacja. Włączenie pracowników i związków zawodowych jest kluczowe, a Parlament Europejski wspiera region śląski w dążeniu do wykorzystania środków z Funduszu Sprawiedliwej Transformacji. Wskazał również, że ludzie potrzebują więcej pomocy bo biedni stają coraz biedniejsi, a bogaci bogatsi. Dlatego potrzeba pomocy i nowych miejsc pracy.

Europosłowie Chahim i Balt odpowiadali na pytania oraz komentarze przedstawicieli polskich związków zawodowych. Porozumienie Związków Zawodowych „KADRA” zwróciło uwagę, że na obecnym etapie trilogu (negocjacji) między Parlamentem Europejskim, Radą i Komisją Europejską wokół pakietu zmian legislacyjnych należy przede wszystkim zadbać o:

1) ochronę i zatrudnienie pracowników oraz o przemysł,

2) działać tak aby nie obciążać mieszkańców Polski nowymi podatkami,

3) liczyć się ze specyfiką Polski i jej realiami oraz możliwościami w dążeniu do gospodarki neutralnej dla klimatu.

Najważniejsze zmiany dla sektorów energochłonnych w pakiecie FIT for 55 dotyczącą systemu ETS i CBAM (Mechanizm dostosowania granicy w zakresie emisji dwutlenku węgla, nazywany również „podatkiem graniczym”). To są centralne projekty dla sektorów energochłonnych w Polsce i na Śląsku, dlatego zorganizowane spotkanie z europosłami było cenne. W kontekście zmian legislacyjnych oczekujemy od posłów, rządu i KE bardziej realistycznych benchmarków wspierających zakłady przemysłowe w Europie, które w aktualnych propozycjach opierają się wyłącznie na 10% najlepszych instalacjach w Europie, dlatego sugerujemy bardziej ostrożnie podejść w określaniu tych wskaźników. Wskazujemy, na potrzebę bezpłatnych przydziałów dla sektorów energochłonnych w dłuższym okresie niż w propozycjach legislacyjnych w UE bo od tego zależy ochrona miejsc pracy. Chcemy lepszej ochrony przed zawirowaniami dla rynku ETS w związku z rosnącymi cenami. Ostrożna interakcja między nowym CBAM i ETS jest oczekiwana bardziej, niż tylko szybkie odejście od bezpłatnych uprawnień do emisji CO2. Bezpłatne uprawnienia muszą nadal chronić przed utratą miejsc pracy (wyciekiem emisji CO2) poza UE i muszą chronić zatrudnienie w istniejących zakładach przemysłowych. Ceny za emisje w systemie ETS wzrosły bardzo mocno (ok. 700%), a obecnego poziomu cen oczekiwano dopiero w 2030 roku. Z tego powodu sugerujemy aby najpierw sprawdzić jak będzie działać i jak chroni nas nowy system – CBAM, a dopiero po tym decydować o przeszłości bezpłatnych alokacji w ramach ETS. CMAB jako nowy system ochrony na granicach UE ma chronić rynek wewnętrzny i to jest dobry pomysł oraz inicjatywa w UE, ale pytamy też co z ochroną eksportu – poza granicami UE. Europejskie przedsiębiorstwa mogą mieć niższą konkurencyjność z uwagi na obciążenia bez darmowych uprawnień do emisji CO2, których ma być coraz mniej w związku z nową inicjatywą legislacyjną. Dlatego wnosimy o zajęcie się sprawą oraz o rozważniejsze podejście do problemu poprzez wprowadzenie CBAM z propozycjami zawierającymi rozwiązania dla eksportu i przy współistnieniu bezpłatnych uprawnień do emisji. Uważamy, że Polska będzie potrzebować tych opcji, również po 2030 roku. Liczymy, że nowe propozycje legislacyjne nie będą powodować dodatkowych obciążeń administracyjnych dla firm i obywateli. Martwi nas proces zachęcania do elektryfikacji procesów produkcji w wielu gałęziach energochłonnych przemysłu z kierunku do neutralnej dla klimatu gospodarki z uwagi na na wysokie i rosnące koszty energii, oraz aktualne braki mocy w systemie. Z tych powodów za istotne uznajemy utrzymanie kompensacji kosztów pośrednich emisji CO2 i ochronę przemysłu przed wysokimi kosztami energii elektrycznej – ta ochrona w Europie jest fragmentaryczna i nie zawsze skuteczna w Polsce. Odejście od bezpłatnych uprawnień do emisji przy stale zwiększanym w UE liniowym wskaźniku redukcji emisji CO2 to zbyt duże obciążenie przy równoczesnym anulowaniu uprawnień do emisji i bardziej rygorystycznym podejściu do zasad rezerw stabilności rynkowej. Obawiamy się, że to wszystko będzie powodować sztuczne niedobory na rynku i powodować wyższe ceny za emisje, podczas gdy przedsiębiorstwa w Polsce i gospodarstwa domowe już teraz zmagają się z rosnącymi cenami oraz kosztami energii. Stoimy na stanowisku, że UE musi zapewnić szybsze i automatyczne działania przeciw spekulacjom finansowym i rosnącym cenom. W związku z pakietem FIT for 55 krytycznie podchodzimy do zabezpieczenia transformacji w przemyśle motoryzacyjnym i do celu redukcyjnego w wysokości 100% emisji CO2 w 2035 roku dla nowych samochodów osobowych i dostawczych. Naszym zdaniem nie zabezpieczono środków na transformację tego sektora i na ochronę pracowników automotive, a wciąż nie zakończona jest transformacja energetyki i górnictwa w Polsce. Nowe zmiany legislacyjne poważnie wpływają za zatrudnienie – tylko na Śląsku około 60 tysięcy miejsc pracy zależy od silnika spalinowego, a nie ma żadnego funduszu obejmującej wsparciem pracowników z tego sektora w trakcie zmian. Dodatkowo niepokoją nas ceny pojazdów w relacji do zarobków polskich pracowników oraz zmiany postulowane w Pakiecie FIT for 55 w związku z proponowanym wycofaniem w 2030 roku mechanizmu zachęt regulacyjnych dla pojazdów zero- i niskoemisyjnych. Gdy pracownicy w Polsce uzbierają środki na zakup nowych aut elektrycznych to wtedy okaże się, że nie przysługuje im wsparcie pod postacią dotacji. Czyli w lepszej sytuacji są osoby zamożne w kraju, oraz obywatele bogatych krajów UE w porównaniu do Polski. Biorąc pod uwagę, że tempo rozwoju floty nowych pojazdów niskoemisyjnych będzie wolniejsze w Polsce z uwagi na dochody uważamy, że propozycja zakończenia wsparcia dla obywateli w 2030 roku jest niesprawiedliwa w odniesieniu do Polski. 

Dyskusja w Katowicach przebiegała w przyjaznej atmosferze, a europarlamentarzyści  Balt i Chahim odpowiadali na liczne pytania i komentarze polskich związkowców. Strona społeczna podkreśla, że na pewno takich spotkań potrzeba więcej, aby dobrze zrozumieć zmiany oraz opinie związków zawodowych. 

Grzegorz Trefon