W czasie Konferencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zmiany klimatu (COP28) w Dubaju w ZEA ponad 60 przedstawicieli związków zawodowych wezwało do sprawiedliwej transformacji włączającej pracowników. W konferencji klimatycznej uczestniczył  z ramienia PZZ „KADRA” (FZZ) – Grzegorz Trefon. W czasie konferencji przedstawiciele polskich związków zawodowych uczestniczyli w licznych wydarzeniach i spotkaniach.

Z naszych ustaleń wynika, że w czasie konferencji Polska zobowiązała się m.in. pod deklaracją 20 państw na rzecz potrojenia mocy wytwórczej energii jądrowej do 2050 roku, a także pod deklaracją 118 państw na rzecz potrojenia mocy energii odnawialnej i podwojenia efektywności energetycznej do 2030 r.

Organizacja COP28 pod przewodnictwem Prezydencji ZEA była dobrze zorganizowana. W samych negocjacjach widzimy mały krok w kierunku sprawiedliwej i włączającej pracowników  transformacji. Ostateczne porozumienie uznało znaczne luki w ambicjach klimatycznych i finansach, co spotkało się zarówno z uznaniem, jak i krytyką ze strony różnych zainteresowanych stron, w tym związków zawodowych.

W sprawach dotyczących finansowania działań związanych ze zmianą klimatu, postępem jest utworzenie funduszu na rzecz strat i szkód, lecz w ostatecznym porozumieniu nie udało się uruchomić poziomu finansowania wymaganego przez kraje rozwijające się, w szczególności na działania adaptacyjne. Dla związków zawodowych małym postępem w negocjacjach konferencji klimatycznej jest włączenie „uznania praw pracowniczych” do Programu prac na rzecz sprawiedliwej transformacji (JTWP) oraz „ochrony socjalnej” w ramach środków dostosowawczych. Niepokojące są jednak braki wyraźnego odniesienia się do pracowników i związków zawodowych w dokumencie Global Stocktake, co rodzi obawy dotyczące ograniczania głosu pracowników.

Przedstawiciele polskich związków zawodowych uważnie śledzą negocjacje klimatyczne, gdyż mają one wpływ na wymiar polityki klimatycznej Polski i UE. Porozumienie paryskie podpisane w 2015 roku, uszczegółowione następnie w 2018 r. w ramach tzw. Katowice Rulebook zakładało przeprowadzanie m.in. co 5 lat tzw. global stocktake (globalnej inwentaryzacji). Proces ten ma na celu ocenę zbiorowego postępu w osiąganiu celu Porozumienia i jego długoterminowych celów w zakresie łagodzenia skutków, adaptacji i finansów. Global Stocktake po raz pierwszy uznała potrzebę sprawiedliwej transformacji w procesie odchodzenia od paliw kopalnych.

Negocjacje klimatyczne dotyczące tzw. first global stocktake, idąc za wnioskiem Przewodniczącego COP28 w projekcie decyzji -/CMA.5, pozwoliły przekazać wynik pierwszego światowego przeglądu w dniu 13 grudnia 2023 r. Prace nad tym dokumentem były uważnie śledzone przez przedstawicieli związków zawodowych, gdyż zasygnalizowano w nim „początek końca” ery paliw kopalnych poprzez położenie podwalin pod szybką, sprawiedliwą i godziwą transformację, opierającą się na głębokich redukcjach emisji i zwiększeniu finansowania.

Z tego dokumentu COP28 w punktach ważnych dla związków zawodowych wynika, że uznano potrzebę ograniczenia globalnego ocieplenia do 1,5°C, wymagającego głębokiej, szybkiej i trwałej redukcji globalnych emisji gazów cieplarnianych o 43 procent do 2030 r. i 60 procent do 2035 r. w stosunku do poziomu z 2019 r. i osiągnięcia zerowych netto emisji dwutlenku węgla do 2050 r. Ponadto uznano potrzebę głębokich, szybkich i trwałych redukcji emisji gazów cieplarnianych zgodnie ze ścieżką 1,5°C i wezwano aby Strony wniosły wkład w globalne wysiłki, w sposób ustalony na szczeblu krajowym, z uwzględnieniem treści Porozumienia paryskiego oraz z poszanowaniem różnych krajowych okoliczności, ścieżek i podejść w tym m.in. potrojenie zdolności w zakresie energii odnawialnej na całym świecie i podwojenie światowego średniorocznego tempa poprawy efektywności energetycznej do 2030 r.; przyspieszenie wysiłków na rzecz stopniowego wycofywania źródeł energii węglowej; zwiększenie ogólnoświatowych wysiłków na rzecz systemów energetycznych o zerowej emisji netto, wykorzystujących paliwa bez-emisyjne i niskoemisyjne najdalej w połowie stulecia; odejście od paliw kopalnych w systemach energetycznych w sposób sprawiedliwy, i uporządkowany, przyspieszając działania, tak aby osiągnąć emisje zerowe netto do 2050 r.; przyspieszenie rozwoju technologii niskoemisyjnych, w tym między innymi odnawialnych źródeł energii, energii jądrowej, technologii ograniczania emisji i ich usuwania, takich jak wychwytywanie, utylizacja i składowanie dwutlenku węgla, szczególnie w sektorach, w których redukcja emisji jest trudna, oraz produkcja niskoemisyjnego wodoru; przyspieszenie i znaczne ograniczenie emisji gazów innych niż dwutlenek węgla w skali globalnej, w tym w szczególności emisji metanu, do 2030 r.; przyspieszenie redukcji emisji z transportu drogowego na szereg sposobów, w tym poprzez rozwój infrastruktury i szybkie wprowadzenie pojazdów bez-emisyjnych oraz niskoemisyjnych; jak najszybsze wycofywanie nieefektywnych dotacji na paliwa kopalne, które nie rozwiązują problemu ubóstwa energetycznego ani sprawiedliwej transformacji. W dokumencie uznano również, że paliwa przejściowe mogą odegrać rolę w ułatwianiu transformacji energetycznej, zapewniając jednocześnie bezpieczeństwo energetyczne. Ważne w zapisach jest to, że po raz pierwszy mamy mowę o procesie odchodzenia od paliw kopalnych, gdy poprzednim razem państwa godziły się na wymienienie w tym kontekście tylko węgla.

Grzegorz Trefon z PZZ KADRA (FZZ) brał udział w czasie COP28 w wielu spotkaniach towarzyszących organizowanych przez związki zawodowych, z których pierwsze  z nich poświęcone było dyskusji prowadzonej przez kol. Diana Junquera, dyrektor w industriAll Global w Pawilonie Niemiec z przedstawicielami świata polityki: Pan Ali Zaidi – asystent Prezydenta USA i Krajowy doradca ds. klimatu w Białym Domu, Pan Dirk Meyer – Szef Departamentu w Federalnym Ministerstwie Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (Niemcy, BMZ). To, jak również wiele innych spotkań związkowych w jakich braliśmy udział jako przedstawiciele polskich związków zawodowych poświęcone było transformacji energetycznej, zmianom klimatu, finansowaniu działań, raportom dotyczącym zatrudnienia IEA, NDCs i LT-LEDS, taxonomi, transformacji miejskiej, różnym doświadczenim krajowym dotyczącym transformacji oraz najważniejsze spotkania podczas COP28 poświęcone roli pracowników w związku ze sprawiedliwą transformacją.

Grzegorz Trefon