Terytorialne Plany Sprawiedliwej Transformacji – spotkania z PwC
Bogusław Studencki – Wiceprzewodniczący PZZ „KADRA” otwarł spotkanie organizowane z przedstawicielami związków zawodowych należących do ZZ „KADRA”, a także z kolegami z ZZG. Spotkanie zostało poświęcone Terytorialnym Planom Sprawiedliwej Transformacji w województwach łódzkim, lubelskim, małopolskim, wielkopolskim, dolnośląskim i śląskim. Spotkanie zostało zorganizowane we współpracy z konsultantami firmy PwC, która na zlecenie Komisji Europejskiej wspiera MFiPR i samorządy województw w przygotowaniach dokumentów określających jak wykorzystane będą środki z Funduszu Sprawiedliwej Transformacji. Bogusław Studencki podkreślił, że PZZ „KADRA” aktywnie włączyło się w prace w woj. śląskim, małopolskim, wielkopolskim, lecz zależy nam również na lepszym włączeniu się w prace w regionach górniczych w innych województwach: lubelskim, łódzkim i dolnośląskim.
W spotkaniu na pytania PwC odpowiadali i zabierali głos koleżanki i koledzy:
1. Arkadiusz Błaszczyk (woj. łódzkie, KADRA KWB Bełchatów)
2. Artur Brzozowski (woj. lubelskie, KADRA LW Bogdanka)
3. Grzegorz Jadwiżuk (woj. lubelskie, ZZG LW Bogdanka)
4. Marcin Baca (woj. małopolskie, KADRA ZG Janina)
5. Jarosław Kocot (woj. małopolskie, KADRA ZG Janina)
6. Bogusław Studencki (woj. małopolskie, KADRA ZG Brzeszcze)
7. Krzysztof Płonkowski (woj. dolnośląskie, KADRA KWB Turów)
8. Joanna Kwiecień (woj. śląskie, KADRA Famur)
9. Grzegorz Pytel (woj. śląskie, KADRA KWK Chwałowice)
10. Marek Gacka (woj. śląskie, KADRA KWK Halemba)
11. Grzegorz Trefon (PZZ KADRA)
Związkowcy przygotowali prezentacje i prowadzili dyskusję w czasie spotkania. Szukano odpowiedzi na pytanie dotyczące m.in. tego jakie rozwiązania mogą służyć wzmocnieniu działań i jakich trzeba rozwiązań w regionach górniczych, które służyć mają zapewnieniu pracownikom z zamykanych zakładów godnych warunków pracy, wspierania tworzenia miejsc pracy, potrzeby wzmocnienia dialogu na ścieżce sprawiedliwej transformacji. W tej dyskusji wskazywano m.in. na korzyści z tworzenia:
1. Parków technologicznych,
2. Nowych przedsiębiorstw i przemysłów lokalizowanych na terenach pokopalnianych oraz w gminach górniczych,
3. Bazy dla logistyki i transportu drogowego/kolejowego,
4. Działań służących dla tzw. „poprawy sąsiedzkich stosunków”, zarówno wewnątrz gmin/powiatów górniczych, jak i transgranicznych,
5. Klastrów energii wraz z inwestycjami w OZE i w źródła energii konwencjonalnej,
6. Inwestycje w drogi lokalne – lepsze skomunikowanie gmin górniczych,
7. Inwestycji w nowe technologie np. czystego wykorzystania energii poprzez stosowanie CCS, CCU, instalacje dla gazu syntezowego, paliwa wodorowe i in.
8. Inwestycji służących wykorzystaniu potencjału zasobów wody.
Z dyskusji z ekspertami PwC można również było wyciągnąć wnioski dotyczące słabości, braków we wcześniejszych działaniach związanych z procesami transformacji i potrzebach m.in.:
1. Sprawnej komunikacji ze społeczeństwem w ramach planu komunikacji opracowywanych dla wszystkich Terytorialnych Planów Sprawiedliwej Transformacji, w tym w szczególności ze związkami zawodowymi,
2. Konieczności poprawy współpracy i dialogu związków zawodowych oraz samorządów lokalnych,
3. Zapewnienia efektywnego wykorzystania niewystarczających środków pozostających w gestii przedsiębiorców górniczych na bazie tworzonych odpisów na podstawie art. 128 prawa górniczo-geologicznego, tj. efektywnego wykorzystania funduszu likwidacji zakładu górniczego w porozumieniu ze stroną związków zawodowych i uzupełniania prowadzonych działań przez przedsiębiorców – finansowaniem z innych źródeł,
4. Zapewnienia poprawy współpracy z pracownikami branży górniczej, a także z przedstawicielami najważniejszych ośrodków nauki np. z AGH, Politechniką Śląską, GIG,
5. Uzupełnienia i rozszerzenia działalności na terenach likwidowanych wcześniej kopalń. Związkowcy wskazywali na potrzebę zmian z uwagi na nieskuteczność, długość procesu i nieefektywność w zagospodarowywaniu terenów górniczych. W ocenie przedstawicieli związkowych trzeba poprawić tempo przekształceń na terenach po-kopalnianych, przekazywania terenów pod inwestycje lub przekazywania ich samorządom celem rewitalizacji,
6. Działań przeciwdziałających zagrożeniom emigracji osób zamieszkujących gminy górnicze za chlebem w kraju lub za granicą.
Nasi koledzy wskazywali na małe środki dostępne w pulach przewidzianych w Funduszu Sprawiedliwej Transformacji, szczególnie gdy przyjrzymy się potrzebom. Część kolegów wskazywała na niedostatki i słabości w rozwoju m.in. województwa lubelskiego, w którym dochody są na niskim poziomie w stosunku do średniej UE, a likwidacja zakładów górniczych, tylko osłabi i tak już niską średnią oraz może pogłębić trudności w regionach i gminach górniczych. Koleżanki i koledzy wskazywali na zalety wynikające z zlokalizowania dużych ośrodków przemysłu węglowego poprawiających aktualne dochody wielu mieszkańców ale też stymulujących rozwój innych sektorów otoczenia górnictwa. Zastanawiano się i omawiano jak bardzo zależni jesteśmy od miejsc pracy na kopalniach węgla tworzących dotychczas ośrodki wzrostu i zatrudnienia. Koleżanka Joanna Kwiecień opisała znaczenie sektora firm około górniczych, znajdujących się w coraz trudniejszej sytuacji z uwagi na problemy finansowe firm wydobywczych, w tym opóźnienia w realizowaniu płatności. Firmy z otoczenia kopalń to setki tysięcy miejsc pracy i dlatego przygotowując transformację trzeba zadbać o ich pracowników, jeżeli ma to być sprawiedliwa transformacja. Niżej rysunek opisujący powiązania otoczenia firm z kopalnią, na przykładzie woj. śląskiego.
Związkowcy wskazywali na braki polityk przyczyniających się do tworzenia miejsc pracy, dla nowych przedsięwzięć inwestycyjnych na terenach gmin górniczych. Związkowcy domagają się również aby przed zamknięciem kopalń węgla mieć już wcześniej gotowe warunki, przyczyniające się do zmiany profilu gospodarczego, zmieniony lokalny rynek pracy, który zagospodaruje odchodzących pracowników. Wiele uwag podkreślało słabości działań polegających równoległym zamknięciu kopalń węgla przy pozostawieniu pracowników i mieszkańców gmin górniczych samych sobie. Związkowcom brakuje aktywnych działań zachęcających pracowników górnictwa węgla i górniczych pracodawców, samorządów z gmin górniczych do nowej działalności, aktywności gospodarczej, do tworzenia pomysłów na nowe miejsca pracy, drugie życie kopalń poprzez stosowanie odpowiednich polityk. Brakuje też funduszy pomagających przekazywać tereny z Spółek Górniczych do gmin, co może ograniczać szanse na rozwój, nie pozwoli przełamać „hamulców” dla pozytywnych zmian. Podkreślano braki okazji do wykorzystania doświadczeń z innych krajów i regionów w procesach transformacji. W czasie transformacji przełamanie słabości i niwelowanie negatywnych skutków zmian musi opierać się na włączeniu związków zawodowych w tym w proces zarządzania i dialog. Koledzy i koleżanki wskazywali na brakująca wiedzę w środowiskach związkowych i pracowniczych, dlatego wszelkie działania związane z podnoszeniem świadomości oraz kompetencji związkowców będą potrzebne.
Podsumowując związkowcy dostrzegają potrzebę i wagę wdrożenia działań, które mają zostać sfinansowane ze środków Unii Europejskiej z nowotworzonego Funduszu Sprawiedliwej Transformacji i z wielu innych funduszy unijnych. Polsce powinno również zależeć aby zmobilizować dodatkowe środki budżetowe, które mają pomóc pracownikom.
Grzegorz Trefon