Arkadiusz Błaszczyk Wiceprzewodniczący ZZ KADRA KWB Bełchatów uczestniczył i wypowiadał się w dniu 24 listopada 2022 r. tzw. Obywatelskim Wysłuchaniu Publicznym na temat przyszłości regionu bełchatowskiego organizowanego przez Związek Stowarzyszeń Polska Zielona Sieć i Ogólnopolska Federacja Organizacji Pozarządowych w partnerstwie z Urzędem Marszałkowskim Województwa Łódzkiego.

Uczestnicy spotkania dyskutowali – Co dalej z kopalnią i elektrownią? Jakie zmiany są koniecznie? Na jaki kierunek rozwoju powinny postawić władze samorządowe? Wysłuchanie było jedną z niewielu politycznych sytuacji, w których decydenci świadomie przyjmują rolę słuchaczy, a nie mówców.

Pan Maciej Kozakiewicz z Urzędu Marszałkowskiego Województwa Łódzkiego, zauważył, że region bełchatowski to monokultura, uzależniona od jednego koncernu i produktu. To rodzi wiele wyzwań. Są środki i technologie, które można wykorzystać na transformację. Ale nie mogą zostać zużyte na potrzeby bieżące, bez długoterminowego planu.

Nasz kolega Arkadiusz Błaszczyk podkreślił, że problem z transformacją uzależniony jest od tego co stanie się w przyszłości z regionem bełchatowskim. Jako pracownicy kopalni nie jesteśmy przeciwnikami restrukturyzacji, jesteśmy świadomi i wiemy, że złoże kiedyś się wyczerpie i górnictwo w regionie bełchatowskim się zakończy, należy już myśleć o zmianach o czym sygnalizowaliśmy już wcześniej na spotkaniach w Urzędzie Marszałkowskim, które były organizowane w sprawie sprawiedliwej transformacji regionu bełchatowskiego. Kolega Arkadiusz Błaszczyk podkreślił trzy główne nurty na które należy zwrócić uwagę. Trzeba pomyśleć, aby fundusze nie zostały rozdzielone na etapie, kiedy nie mamy wiedzy na temat całego procesu i zostały przekazane na inwestycje oraz potrzeby ościennych gmin. Fundusz likwidacji Zakładu Górniczego, który prawnie został utworzony stosunkowo niedawno nie wystarczy na rekultywację poeksploatacyjną bełchatowskiego zagłębia. A należy zwrócić uwagę, że wszystkim zależy, aby teren przywrócić do stanu pierwotnego na co będą potrzebne ogromne nakłady pieniężne. Drugi punkt w sprawiedliwej transformacji to przekazanie środków na szkolenia ludzi w związku z planowaną restrukturyzacją regionu oraz całkowitą zmianą stanowisk pracy. Jak na razie powstało centrum kształcenia w Bełchatowie, ale przekaz medialny na terenie regionu jest można powiedzieć znikomy. Trzeba zastanowić się do kogo kierujemy te szkolenia. I trzecia sprawa to potencjał kopalni i elektrowni Bełchatów, o którym powinno się już myśleć w jaki sposób wykorzystać go po 2036r., a może już powoli wykorzystywać, aby proces ten przeszedł płynnie. Jednak bardzo wiele można mówić, ale i tak dużo zależy od Warszawy, aby tam jak najszybciej zostały odblokowane środki z UE na KPO czy też na fundusz sprawiedliwej transformacji.

W trakcie wysłuchania wypowiadał się również kolega Piotr Czarzasty – Ekspert Zarządu Wojewódzkiego Forum Związków Zawodowych województwa łódzkiego ds. Sprawiedliwej Transformacji. Podkreślił, że koncepcja sprawiedliwej transformacji została przygotowana przez związki zawodowe, i trzeba się zastanowić jak bardzo obejmujemy pracowników regionu bełchatowskiego wsparciem ze środków FST. Aby dobrze szkolić pracowników, trzeba mieć pewną wiedzę dokąd i kiedy zmierzamy, a decyzje trzeba podejmować natychmiast, aby nie było takiej sytuacji, jaka obecnie dotyka np. pracowników kopalni węgla brunatnego w Koninie – tam jest stypa, gdyż pracownikom na razie nie zaoferowano niezbędnej pomocy, poza rozwiązaniami kodeksowymi. Dlaczego tam tak się dzieje? Gdyż nie uruchomiono dotychczas środków z FST na plan sprawiedliwej transformacji pomimo, iż uznaje się go za wzorowy, tylko co z tego wynika, że wzorowy – kiedy pracownicy wciąż nie mają wsparcia. Tutaj docieramy do sedna – pracownicy są kluczowi dla powodzenia tzw. sprawiedliwej transformacji. Pytanie do kiedy mamy czekać na wsparcie? Czas na decyzje. Dla nas kluczowym dokumentem będzie umowa społeczna dla pracowników elektrowni i kopalni w Bełchatowie, aby myśleć spokojniej o swojej przyszłości – ale na razie nic nie wiemy, i bez tego nie możemy nazwać transformacji „sprawiedliwą”. Dodatkowo potrzeba nam również działań integrujących lokalne społeczności wokół tzw. lokalnych centrów sprawiedliwej transformacji, gdzie będziemy mogli współpracować jako pracownicy i mieszkańcy.

Jak podkreśliła Alina Pogoda, z Polskiej Zielonej Sieci, sprawiedliwa transformacja wymaga szerokiej kampanii informacyjnej, w tym zaangażowania samych górników i mieszkańców w planowanie procesu. To jest niezwykle ważne, aby mieszkańcy regionu byli oswojeni z tym procesem, żeby się przyzwyczaili do nadchodzącej zmiany, żeby przestali być do niej wrogo nastawieni. Górnicy chętnie przystąpią do programu zmiany kwalifikacji czy zgłoszą się po dofinansowanie do prowadzenia własnej działalności gospodarczej, jednak tylko jeśli koncepcja sprawiedliwej transformacji zyska ich zaufanie i zaangażowanie.

W wysłuchaniu obywatelskim wypowiadali się również inni mieszkańcy, politycy, samorządowcy, badacze i eksperci. Nagraną transmisję z wydarzenia można obejrzeć tutaj: https://bit.ly/YTBelchatow.

W związku z opracowaniem Terytorialnych Planów Sprawiedliwej Transformacji w regionach węglowych w Polsce przewidywane jest wsparcie UE z Funduszu Sprawiedliwej Transformacji w poszczególnych województwach m.in. w województwie śląskim (2,1 mld. EUR), województwie dolnośląskim (555 mld EUR), województwie wielkopolskim (396 mln. EUR), województwie łódzkim (353 mln EUR) i województwie małopolskim (252 mln EUR). Oprócz tych środków UE wspierać ma regiony dodatkowymi środkami z EFS+ i EFRR. Związki zawodowe KADRA konsultowały z samorządem regionalnym TPST i oczekują zakończenia negocjacji, zainicjowania programów w regionach, a także skierowania środków finansowych na pomoc dla pracowników.

Grzegorz Trefon