W dniu 16 marca 2021 r. odbyło się spotkanie dotyczące Funduszu Modernizacyjnego zorganizowane dzięki pomocy Ministerstwa Klimatu i Środowiska w Warszawie w odpowiedzi na inicjatywę Forum Związków Zawodowych (FZZ). 

Przedstawiciele organizacji związkowych należących do FZZ, OPZZ i NSZZ „Solidarność” zapoznali się z prezentacją poświęconą Funduszowi Modernizacji w Polsce przygotowaną przez Panią Annę Konieczną z Wydziału Zarządzania Emisjami Gazów Cieplarnianych, Departament Strategii i Planowania Transformacji Klimatycznej, wspieranej wyjaśnieniami i odpowiedziami na bezpośrednie pytania uczestników spotkania przez Pana Dyrektora Pawła Różyckiego.

Ministerstwo Klimatu i Środowiska nadzoruje funkcjonowanie Funduszu Modernizacyjnego w Polsce od 2021 roku, który pozyskuje przychody z tytułu aukcyjnej sprzedaży uprawnień do emisji, a następnie wspiera krajowe inwestycje służące modernizacji sektora energetycznego. Wsparcie z funduszu będzie kierowane do 2030 r.

Fundusz Modernizacji ma dochody ze zbycia puli 2% (opcjonalnie zwiększone o kolejne 0,5%) całkowitej, unijnej liczby uprawnień do emisji. Z Funduszu Modernizacyjnego korzysta 10 państw członkowskich, tych, których PKB na 1 mieszkańca wyrażony w euro po kursie bieżącym wynosił w 2013 roku mniej niż 60% średniej UE. Polska jest głównym beneficjentem Funduszu Modernizacyjnego (udział Polski w Funduszu Modernizacyjnym wynosi 43,41%) i będzie dysponowała wpływami ze sprzedaży co najmniej 119 mln uprawnień do emisji (opcjonalnie zwiększone o kolejne 30 mln). Ostateczna pula środków, jaką otrzyma Polska, będzie uzależniona przede wszystkim od bieżących cen jednostek uprawnień do emisji CO2 – EUA (EUA – European Union Allowance) (obecnie na poziomie ponad 76 euro/EUA – 14.03.22 r. ), co daje kwotę ponad 40 mld zł.

Forum Związków Zawodowych wspiera ścieżkę inwestycyjną ale oczekuje również na zmiany i uzupełnienia dotyczące Funduszu Modernizacji, które będą gwarantować udział reprezentantów reprezentatywnych związków zawodowych w celu bieżącego informowania, konsultowania i monitorowania wydatkowania środków z puli dla Polski w kraju. FZZ zależy również na dodaniu do już istniejących obszarów inwestycyjnych w ramach Funduszu Modernizacyjnego (FM) – programu priorytetowego sprawiedliwa transformacja, z uwagi na specyfikę działań związanych ze sprawiedliwą transformacją w szczególności realizowanych w dialogu z partnerami społecznymi, które założono dla Funduszu Modernizacyjnego (Artykuł 10d Dyrektywy 2018/410).

Wyżej wymienione działania nie posiadają bezpośredniego związku z produktami i rezultatami generowanymi przez działania stricte inwestycyjne określone dla Funduszu Modernizacyjnego przykładowo w postaci zmniejszenia emisji CO2. W tym celu proponowane są działania związane z sprawiedliwą transformacją – założenia dla Funduszu Modernizacyjnego (Artykuł 10d Dyrektywy 2018/410), które ukierunkowane są na uzyskanie konsensusu różnych grup interesariuszy co do zakresu i skali zmian technologicznych wprowadzanych w sektorach wysokoemisyjnych na rzecz ich niskoemisyjności oraz dla działań minimalizujących niekorzystne efekty społeczne tych zmian w postaci zmiany kwalifikacji kapitału ludzkiego. Pomiar produktów i rezultatów, podobnie jak założono dla Terytorialnych Planów Sprawiedliwej Transformacji i Krajowego Planu Sprawiedliwej Transformacji oparty jest na wskaźnikach stosowanych dla Europejskiego Funduszu Społecznego Plus (Rozporządzenie 2021/1057), Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (Rozporządzenie 2021/1060) oraz Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji (2021/1056). Z tych powodów nowy obszar powinien skupić się na sprawiedliwej transformacji regionów uzależnionych od węgla, bazując na dialogu społecznym, skutkujących przygotowaniem kapitału ludzkiego i kreowaniem otwartości społeczeństwa do szybkiego przejścia na gospodarkę niskoemisyjną.

Forum Związków Zawodowych zależy aby zająć się również problemami zgłaszanymi przez przedstawicieli pracowników w regionach węglowych, rozwijać dialog zaczynając od sub-regionu Wielkopolski Wschodniej, a następnie podjąć dyskusję sektorową w sprawie projektów na obszarach priorytetowych Funduszu Modernizacji. 

Grzegorz Trefon