W dniach 11-13 kwietnia 2023 w Łańcucie odbyło się spotkanie Regionu Wschodniego industriALL zorganizowane w celu określenia strategicznej współpracy i wymiany bieżących informacji o sytuacji pracowników Polski, Czech, Słowacji, Słowenii, Węgier i Ukrainy. Spotkanie zaszczycił po raz pierwszy udział kilkunastu przedstawicieli reprezentujących 13 ukraińskich organizacji związków zawodowych. Na spotkaniu z ukraińskimi koleżankami i kolegami omówiono planowanie przyszłych celów i działań na rzecz wzmocnienia jedności, solidarności i zaangażowania związków zawodowych na rzecz Ukrainy.

W czasie spotkania Porozumienie Związków Zawodowych „KADRA” reprezentowali: Krzysztof Stanisławski, Mariusz Ciupiński, Sylwester Czyż i Grzegorz Trefon. Nasi koledzy i koleżanki dyskutowali o problemach pracowników przemysłu w Europie, a także omówiono tematy łamania praw człowieka i praw pracowniczych na terenach Ukrainy okupowanych przez Rosję. W spotkaniu uczestniczyli przedstawiciele Misji Monitorującej Prawa Człowieka na Ukrainie, z którymi wymieniono się informacjami oraz zapoznano się z radami przedstawicieli MOP jak najlepiej zgłaszać naruszenia praw związkowych. Spotkanie jest również ważne w związku z dołączeniem naszych koleżanek i kolegów do europejskich central związkowych. W związku z tym Luc Triangle, sekretarz generalny industriAll Europe powiedział:

„Nasze zaangażowanie na rzecz naszych ukraińskich organizacji członkowskich będzie kontynuowane dzięki silnemu konkretnemu wsparciu ze strony naszej rodziny industriAll Europe, ponieważ Ukraina otrzymała od Unii Europejskiej status kraju kandydującego. Dołożymy wszelkich starań, aby przygotować nasze ukraińskie organizacje do procesu integracji. Na pewno prawa socjalne i pracownicze pozostaną priorytetem”.

Ukraińskie koleżanki i koledzy przedstawili w detalach ich poważne problemy. Przykładowo firmy sektora naftowo-gazowego jako pierwsze zostały zniszczone już na początku wojny, a wiele magazynów ropy i innych produktów naftowych zostało spalonych. W podobny sposób zniszczono 21 firm petrochemicznych, co spowodowało duże ryzyko zaistnienia katastrof ekologicznych. W przypadku energetyki w odniesieniu do 5 elektrowni jądrowych stały się one głównym celem, a elektrownia w Czarnobylu została zajęta na początku wojny, podczas gdy największa w Europie elektrownia jądrowa – Zaporoże jest wciąż okupowana. Według doniesień siły rosyjskie przejęły fabryki i znęcały się nad pracownikami. Z 11 000 pracowników przed wojną w zakładzie pozostało tylko 1200. Sytuacja w związku z tym jest bardzo poważna i niebezpieczna. W energetyce celowo niszczono infrastrukturę przez ostrzał artyleryjski, bombardowania i drony, ale pracownikom energetyki udało się naprawić stacje i linie energetyczne, ryzykując życiem ludzi w skrajnie trudnych warunkach. W sektorze rolniczym wiele firm produkcji maszyn zostało zniszczonych, a ich logistyka i sprzedaż zostały zablokowane. W sektorze hutnictwa przed wojną produkcja stali wynosiła ok. 21 mln ton stali, w porównaniu do 6 milionów ton w 2022. Utracono 40% ukraińskiego przemysłu stalowego, a huty żelaza i stali Azowstal i Iljicz w Mariupolu zostały całkowicie zniszczone. Koksowania Avdiivka w obwodzie donieckim – największa koksownia w Europie – została otoczona przez siły rosyjskie. Sektor węglowy borykał się z wieloma trudnościami, a w obwodach donieckim i ługańskim zniszczono 10 kopalń. W dniu 21 listopada 2022 r. około 2000 pracowników kopalni węgla pozostało pod ziemią w wyniku ostrzału i przerw w dostawie prądu. Koszty przejazdów kolejowych wzrosły aż 6-krotnie.

Uregulowanie stosunków pracy w warunkach wojny dotyka bardzo mocno pracowników, pracodawcy na Ukrainie uzyskali uprawnienia do rozwiązywania porozumień zbiorowych, które zrywają, de-facto podupadł też poważnie dialog społeczny z rządem. Ukraina i jej stan dialogu z rządem: „jest minimalny”. Ukraińskie związki zawodowe zwróciły się do Pana Wołodymyra Zelenskiego – Prezydenta Ukrainy,  o spotkanie i sądzą, że odbędzie się ono już niedługo, z czym wiążą swoje nadzieje na lepszą przyszłość.

Polskie i europejskie związki zawodowe niepokoi cała ta sytuacja, że Nasze koleżanki i koledzy w warunkach wojny nie mogą prowadzić normalnej działalności. Związki zawodowe jako dobre otoczenie społeczne w każdym kraju w Europie są gwarancją dla stabilności i sprawiedliwego traktowania pracowników. Bez związków zawodowych i dialogu społecznego nie będzie żadnych szans na odpowiedzialną odbudowę Ukrainy. W tym kontekście omówiono modyfikacje różnych uchwalonych i planowanych przepisów prawa pracy na Ukrainie oraz wyrażono obawy w odniesieniu do nich. Warunki społeczne dla rozwoju i odbudowy będą wymagane w kontaktach z agencjami międzynarodowymi i organami Unii Europejskiej w kontekście procesu akcesyjnego Ukrainy.

Praca przymusowa (niewolnicza) to coś z czym polski ruch związkowy spotykał się w przeszłości na co dzień, w trudnych latach 1939 – 1945. Nie ma naszej zgody na pracę przymusową jakiejkolwiek osoby, a każdy taki przypadek musi zostać udokumentowany. Nie ma też naszej zgody na naruszenia dla swobody zrzeszania się pracowników w związkach zawodowych. Nie akceptujemy aby pracownicy byli zmuszani do przyłączania się do rosyjskich związków zawodowych oraz do składania rezygnacji z członkostwa w ukraińskich związkach zawodowych. Swoboda zrzeszania się jest podstawowym warunkiem Państwa prawa, a każdemu kto w jakikolwiek sposób narusza te zasady – bliżej do faszystów i nazistów. Uczestnicy spotkania Regionu Wschodniego IndustriAll zobowiązali się do dalszego zgłaszania wszystkich faktów i zdarzeń agencjom międzynarodowym w celu obrony swoich członków na terenie Ukrainy. Związki zawodowe z siedzibami w Europie już współpracują z MOP w celu zorganizowania wspólnego spotkania w Kijowie w nadchodzących miesiącach.

Aktualnie potrzebna jest praca na rzecz pokoju, mobilizacja wysiłków aby ochronić prześladowanych pracowników. Na spotkaniu uzgodniono, że będziemy wspólnie pracować nad opracowaniem nowej wizji silnej polityki przemysłowej w kontekście programu Sprawiedliwej Transformacji, który odegra ważną rolę w działaniach na Ukrainie. Silny przemysł był podstawą rozwoju gospodarczego Ukrainy i będzie miał znaczenie w czasie odbudowy w warunkach pokojowej i dostatniej przyszłości. Uczestnicy spotkania jasno stwierdzili, że inwestycje nie mogą odbywać się kosztem praw pracowniczych. 

Na spotkaniu przedstawiciele PZZ „KADRA” omówili sytuację pracowników przemysłu w Polsce, rolę dialogu społecznego w tym stan negocjacji zbiorowych i trójstronnego sektorowego dialogu społecznego. Zwrócono uwagę na najważniejsze wyniki negocjacji w Polsce: umowę społeczną podpisaną w dniu 28 maja 2021 r. w Katowicach (węgiel kamienny), umowę społeczną podpisaną w dniu 22 grudnia 2022 r. w Warszawie (węgiel brunatny i energetyka zawodowa), na procesy służące akceptacji dla łącznie 5 Terytorialnych Planów Sprawiedliwej Transformacji w polskich regionach węglowych, oraz na obecne problemy wynikające z kształtowania projektu rozporządzenia  Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie ograniczenia emisji metanu w energetyce (UE) 2019/942. W tej ostatniej sprawie PZZ „KADRA” ma nadzieję kontynuować dobrą współprace i wysiłki we współpracy z sekretariatem industriAll Europe w Brukseli.

W czasie spotkania ustalono, że kolejne spotkanie i dyskusja będą kontynuowane w związku z planowanym spotkaniem w Czechach w II połowie 2023 r.

Spotkanie od strony zapewnienia tłumaczenia symultanicznego wspierało biuro FES w Warszawie.

Grzegorz Trefon