Małopolska Zachodnia opracowała Terytorialny Plan Sprawiedliwej Transformacji (TPST), który ma pozwolić złagodzić wpływ transformacji w tym regionie węglowym. Urząd Marszałkowski Woj. Małopolskiego powołał Zespół ds. TPST Małopolski Zachodniej, którego zadaniem było opiniowanie i konsultowanie przygotowania tego dokumentu. W pracach zespołu uczestniczą przedstawiciele Porozumienia Związków Zawodowych „KADRA”: Grzegorz Trefon i Bogusław Studencki.

Dla Małopolski kluczowe będzie realizować procesy transformacyjne biorąc pod uwagę koszty społeczne, poprzez ochronę pracowników i lokalnych społeczności. Lokalne i krajowe środowiska chcą upewnić się, że zmiany polegające na odchodzeniu od węgla nie wpłynie negatywnie na zatrudnienie, a pracownicy sektorów opartych o paliwa kopalne nie staną się ofiarami transformacji. Z tego powodu działania zaplanowane w regionie korzystają również z koncepcji związków zawodowych na rzecz sprawiedliwej transformacji. W tej koncepcji chodzi o to aby nikt z pracowników nie pozostał w tyle, i miał zapewnione wsparcie.

Koncepcja zakłada, że sprawiedliwa transformacja potrzebna jest na poziomie przedsiębiorstw, sektorowym, regionalnym i w skali całego kraju oraz UE.

Dlaczego Małopolska Zachodnia potrzebuje sprawiedliwej transformacji? To region silne uzależniony gospodarczo od przemysłu węglowego, a skutki zamknięcia kopalń w przeszłości oraz Silne powiązania ze Śląskiem  powodują, że na tym obszarze Polski spodziewane są w najbliższej przyszłości utraty miejsc pracy w sektorach produkcji i wykorzystania węgla kamiennego, a także inne procesy np. demograficzne stawiające lokalne środowiska w trudnym położeniu. Bliskość Górnośląskiego Zagłębia Węglowego, w tym w jego części małopolskiej powoduje, że wielu mieszkańców pracuje jako górnicy w woj. śląskim. Brak przyszłości w tym sub-regionie sprzyja wyjazdom młodych mieszkańców za pracą w kierunku Katowic i Krakowa. Z tego powodu subregion Zachodniej Małopolski jest obciążony już teraz kryzysem demograficznym.

Małopolska Zachodnia jest subregionem silne uzależnionym gospodarczo od przemysłu węglowego. Mamy tutaj wiele skutków zamknięcia kopalń węgla w przeszłości – zlikwidowano około 7,5 tys. miejsc pracy w górnictwie, a także zamknięcie zakłady górnicze:

• 2001 r. ? KWK Siersza w Trzebini,
• 1995 r. ? Oddział KWK Brzeszcze Wsch./Jawiszowice,
• 2005 r. ? Ruch II KWK Janina

Dodatkowo są planowane zamknięcia węglowych jednostek energetycznych, w tym 2 bloków w elektrowni  Siersza (Tauron) – 2020, i kolejnych 2 bloków planowanych po 2025 r. To wszystko powoduje, że działania są potrzebne już teraz, a nie w sytuacji narastających problemów i braku perspektyw na lepszą i bardziej ekologiczną przyszłość. Aktywna polityka jest potrzebna zarówno na etapie po zamknięciu, w trakcie zamykania, jak i przed zamknięciem zakładów, tak, aby zapobiec  zapaści czy problemom w lokalnej gospodarce i dalszemu pogorszeniu sytuacji demograficznej.

Całość TPST dla Małopolski Zachodniej musi łagodzić wpływ na społeczeństwo, zatrudnienie, gospodarkę i środowisko skutków transformacji poprzez dywersyfikację gospodarczą tych terytoriów dotkniętych skutkami transformacji klimatycznej. Terytorialny Plan Sprawiedliwej Transformacji ma na celu złagodzenie społecznych, gospodarczych i środowiskowych skutków transformacji Małopolski Zachodniej
w kierunku gospodarki neutralnej dla klimatu, w tym poprzez 3 cele szczegółowe:

1. Aktywni zawodowo i społecznie mieszkańcy
2. Stabilna i zróżnicowana niskoemisyjna gospodarka ze zminimalizowaną presją środowiskową
3. Wysoka jakość i atrakcyjność środowiska

Porozumienie Związków Zawodowych „KADRA” i Forum Związków Zawodowych wspierają wysiłki Zachodniej Małopolski aby została zaliczona do regionów górniczych UE i przewidziana do wsparcia w ramach I filaru Mechanizmu Sprawiedliwej Transformacji, czyli Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji. Aby lepiej przygotować przedstawicieli związków zawodowych do dialogu w Małopolskce zorganizowaliśmy szkolenie Zielona i Sprawiedliwa Transformacji. To ważne aby lepiej rozumień nowy instument Unii Europejskie wspierające m.in. regiony w transformacji, które są silnie zależne od emisji CO2.

Grzegorz Trefon